Yapısal kablolama sistemi, bir bina yada tesisin ses, veri ,görüntü ve çeşitli bina yönetim sistemlerini (kamera, yangın, hırsız ihbar, otomasyon v.s) birbirine entegre eden kablolama ve bağlantı ürünlerinin oluşturduğu yönetilebilmeye ve genişlemeye imkan sağlayan bir yapıdır.
Yapısal kablolamada doğru tasarım ve projelendirme, kaliteli işçilik, test, etiketleme ve dökümantasyon çok önemli faktörlerdir.
Yapısal kablolama dünya genelinde kullanılmakta ve referans alınmakta olan güncel ISO/IEC 11801, ISO/IEC 14763, EN 50173, EN 50174 ile ANSI/TIA/EIA 568 standartları temel alınmıştır. Genelde aşağıda belirtildiği gibi iki farklı tip de yapılır;
Backbone kablolama ; dikey kablolama da adı verilen bu çeşit de, ana bir kablo ve bunun üzerinden bir ağaç gibi dağılan taşıyıcı kablo hatlarından oluşur. Genellikle haberleşme dikey olarak kattan kata yapılır. Tüm tarfiği backbone taşır. Genelde bu iş için fiber optik kablo tercih edilmelidir.
Hortizonal (yatay) kablolama ; bu sistem hem yatay hem dikey hatlardan oluşabilir. Yatay kablolama terminal ile merkez nokta kabul edilen dağıtım merkezleri arasında yatay kablo çekilmesi ile oluşturulur. Modern ofislerde çok kullanılan bir kablolama türüdür. Yapısal kablolama ekipmanları başlıca, aktif (hub, star switches.. vs.) ve pasif ( kablo, konnektör, priz, patch panel... vs.) network ürünleri, raf ve kabinler, kablo taşıyıcıları ve rafları ile elektriksel koruma (UPS) içermektedirler.
Bakır Kablolar: Yapısal kablolama sistemlerinde kullanılmakta olan bakır kablolar ise, UTP, STP ve FTP olarak kategorilere ayrılırlar.
UTP : Unshielded Twisted Pair (Ekransız Sarmal Çift)
STP : Shielded Twisted Pair (Ekranlı Sarmal Çift)
FTP: Foiled Twisted Pair (Folyolu Sarmal Çift)
S: Kalay Kablo Bakır Örgü,
SF: Folyo+Örgü,
F: Folyolu Ekranlama/Koruma
TP: Twisted Pair (Bükümlü Çift Per)
UTP (Unshlelded Twisted Pair): Bu kablo aynı kablo yatağı içinde birleşmiş dört adet bükümlü tel çiftinden oluşur. UTP kablolarda, en yükseği Kategori-6 (Cat-6) olmak üzere çeşitli kategoriler vardır. Kategori-5 100 MHz ve 10/100/1000 lik networklerde kullanılabilir, Kategori-6 250 MHz ve 10/100/1000 lik networklerde kullanılır, Kategori-6A 500 MHz ve 1Gbit ve daha üzeri veri transfer hızı taşır. Günümüzde artık Cat–7 ve Cat–8, 600 MHz ve GHz standartlarında ürünler network pazarına sunulmaktadır.
STP : Shielded Twisted Pair : UTP kablolar ile tamamen aynı özellikleri taşımaktadır. Ancak bu kabloların farkları, UTP kablolara göre daha fazla koruma sağlamalarıdır. 4 kablo çifti bir çeşit folyo yada aliminyum ile kablanarak etrafdan gelebilecek bir elektromanyetik gürültüden içerideki kabloları korumaktadır. Bu da, çok daha temiz bir transfer ortamı sağlayarak veri transferinin hızının artmasını sağlar.
FTP: Foiled Twisted Pair: STP kablolar ile aynı özellikleri taşırlar. 4 ayrı kablo çifti de ayrıca bir aliminyum folyo vb. malzeme ile koruma altına alınır ve çok daha yüksek bir çevre koruması sağlanır. Bu tip kablolar, ortamda çok yüksek gerilim ile çalışan cihazlar veya çok yüksek elektromanyetik bir ortam olduğu zaman kullanılır.
Genel olarak yeni yapılacak olan uygulamalarda yatay kablolamanın minimum Class E / Category 6 sistemlerini desteklemesi önerilmektedir. Kategori 6 sistemlerden daha yüksek bir performans istenildiği zaman Class EA / Kategori 6A (10 Gb/s) sistem önerilmektedir, ve bu uçtan uca tüm iletim hattındaki bileşenler için geçerlidir.
Yatay kablolamada kurulan iletim hatlarının sonlandırması aynı konfigurasyon ile terminasyon yapılması gerekmektedir.
Güncel olarak iki terminasyon (sonlandırma) konfigürasyonu genel olarak kullanılmaktadır, bunlar T568A ve T568B’dir. Her iki konfigürasyon’da ANSI/EIA/TIA 568 Amerikan standartlarında açıklanmaktadır. Geleneksel olarak, Avrupa’da ve Türkiye’de T568B konfigürasyonu kullanılmaktadır.
Aşağıdaki tabloda T568A ve T568B’ye göre pin/per konfigürasyonunu göstermektedir.
• T568A yeşil beyaz-yeşil-turuncu beyaz-mavi-mavi beyaz-turuncu-kahverengi beyaz-kahverengi UTP (Unshielded Twisted-Pair)
• T568B turuncu beyaz-turuncu-yeşil beyaz-mavi- mavi beyaz-yeşil-kahverengi beyaz-kahverengi STP (Shielded Twisted-Pair)
Yapısal kablolama da dikkat edilmesi ve yapılması gereken testler şunlardır;
1.Kablolama: Yapısal kablolama yapılırken kullanılan kablolar ve kanallar uzunluk limitlerine, bağlantı ve bükümlere, data kablolarının enerji hatları yanından geçmemesine, olası yangın tehlikesi için önlemler alınmasına ve kabloların ezilmemesi gibi faktörlere dikkat edilerek kablolama yapılmalıdır.
2.Sonlandırma: Kullanılan konnektörler, data prizleri standartlara uygun olmalıdır. Sonlandırma işlemi sırasında yapılan işlemler ileride doğabilecek problemlere neden olmamalıdır. Ayrıca kablo konnektör kayıplarının en az olması için gereken bağlantı şekil uygulanmalıdır.
3.Topraklama: Kurulan sistemin dış manyetik alanlardan etkilenmemesi için topraklama gerekli standartlarda yapılmalıdır. Eğer STP kablo kullanıyorsa STP dağıtım panelleri direkt topraklanmalıdır.
4.Etiketleme: Dağıtım panelleri, kablolar ve prizler etiketlenerek ağın topolojisi oluşturulmalıdır.
5.Onay Testi: Tüm kablolama işlemi bittikten sonra test cihazları ile EIA/TIA standart uyum testleri yapılmalıdır. Tüm uçlar tek tek karakteristik değerleri belirlenmeli ve uymayan uçlar tekrar incelenerek standartlara uygun duruma getirilmelidir.
6.Kabinler ve çerçeveler: Kullanılan kabinler monte edilirken. data ve enerji hatları için gereken bağlantı standartlarına uyulmalıdır.
Fiber Optik Kablolama;
Büyük network altyapılarında, binalar arası, tesisler arası, bina içi, odalar arası ve katlar arasındaki bağlantılar, mesafeden doğabilecek kısıtlamaları ortadan kaldırmak üzere, fiber optik kablolarla sağlanır. Mesafeye göre single veya multimode kablolar çekilerek uygun noktalarda sonlandırılır ve bunlara uygun uç cihazları ile altyapı oluşturulur. Çekilen ve sonlandırılan kablolarda OTDR testlerinin yapılması önemlidir.
Fiber kablolar ise aşağıdaki sınıflara ayrılmaktadır.
1. Multi-mode (MM) 62.5/125 μm (IEC/EN 60793-2)
2. Multi-mode (MM) 50/125 μm (IEC/EN 60793-2, ITU-T G.651)
3. Single-mode (SM) 9/125 μm (IEC/EN 60793-2, ITU-T G.652)
EN 50173 MM fiber kabloları, fiberin bantgenişliğini iletim mesafesine gore (bandwidth x distance) OM1, OM2, OM3 kategorilerine ayırmaktadır. Geleneksel olarak OM1 ve OM2 fiber kablolar, kampus ve bina omurga kabloları olarak ve 10 Mb/s ile 1Gb/s iletim oranları için kullanılmaktadır. Ancak daha yüksek iletim hızlarına ve oranlarına ihtiyaç duyulması ile birlikte OM3 ve OM4 sınıfı lazeri optimize edilmiş MM fiber sistemleri geliştirilmiştir. OM3 ve OM4 sınıfı fiber kablolar bugün 10 Gb/s hızlarda çalışabildikleri gibi, yakın gelecek uygulamaları olan 40 ve 100 Gbit/s sistemlerini destekleyebilmektedirler. Bu sebep ile özellikle veri merkezi/sistem odası uygulamaları ve omurga network kurulumlarında daha yaygın olarak kullanılmakta oldukları görülmektedir.
EN 50173 ayrıca OS1 ve OS2 Single Mode (SM) fiber kablo kategorisini de tanımlamaktadır. OS2 fiber kablolar OS1’e gore daha düşük zayıflama değerlerine sahiptirler. 1 Gb/s ile 100 Gb/s ‘e kadar hızları desteklemektedirler.
OTDR ( Optical Time Domain Reflectometer ) işçiliği, devreye alınan fiber optik kablonun desibell ( dB ) kayıplarının saptanması ve uygun olup olmadığının belirlenmesi bakımından çok önemlidir.
Dökümantasyon ve Etiketleme;
Modern binalar, çok çeşitli elektronik haberleşme sistemlerine destek verebilmek için efektif bir telekomunikasyon altyapısına gerek duymaktadır. Bu sistemlerin yönetimi, dökümantasyon, zaman içerisinde güncellenen çizimler, etiketleme ve kayıtlardan oluşmaktadır. Ses,data ve video telekomunikasyon sistemlerinin yönetimi, diğer bina sistemleri ile (güvenlik, sesli alarm, enerji yönetimi) birbirine bağlıdır.